Gelukkig nieuw jaar

Zoals een ieder die mij een beetje beter kent zal weten,  hou ik van traditie. Van oude kennis, van oude vaardigheden, van oude gebruiken, van oude meubels, van oude auto’s van……oud jaar…! En een traditionele terugblik op dat oude jaar kan dan volgens mij niet ontbreken. Een terugblik met het oog gericht op de toekomst.

Het was het eerste volle jaar waarin ik twitterde en vele fantastische contacten opdeed. Zakelijk, maar ook privé. Het was het jaar waarin www.meubelrestauratieshop.nl het levenslicht zag. Het was het jaar waarin www.meubeluniek.nl een rigoureuze  verandering  onderging, eigenlijk totaal vernieuwd werd. Het was het jaar ook waarin ik via twitter bijvoorbeeld @joerka  ontmoette. Op zijn aanraden startte ik dit blog. Het was het jaar waarin ik als ambachtsman kennis moest nemen van niet traditionele termen als marketing, SEO, traffic, conversie en vele andere zaken waar ik me nimmer in had verdiept. Het was het jaar van de cursus meubels opknappen, het jaar van demonstraties bij het Goed en andere kringloopcentra. Het was ook het jaar waarin de economische crisis voor meubeluniek écht voelbaar werd. Het jaar waarin ondernemers om mij heen ook steen en been klaagden. Maar ook het jaar waarin de eerste voorzichtige eigen ontwerpen ontstonden. En het jaar waarin ik me voor het eerst durfde in te schrijven voor een ontwerpwedstrijd (spannend). Het jaar van de krijtverf, het jaar van de eigen Italiaanse import van Borma Wachs artikelen…..

En nu de toekomst: Contacten zijn gelegd met een bedrijf waar ik nog meer traditionele materialen van kan betrekken als gommen, harsen, kleurpigmenten en lijmen waar we in dit blog vast nog meer over gaan horen. In juni sta ik op de houtmanifestatie in het www.gimbornarboretum.nl  in Doorn. Er wordt een nieuwe ondernemersvereniging van onze straat opgericht. Een cursus elementaire houtbewerking is bijna gereed en kan van start gaan. En we gaan natuurlijk door met eigen ontwerpen, maatwerk voor particulieren, kennis vergroten, stagiairs opleiden en vast nog wel een paar andere dingetjes.

Als laatste wil ik graag al die lieve tweeps bedanken voor de vele retweets van dit blog.  Met retweets wordt de kracht van twitter pas echt duidelijk. En aan alle lezers en abonnees van dit blog: dank , dank, dank…..Zonder lezers is een schrijver nergens. Als jullie een bepaald onderwerp besproken willen zien; vertel het, dan kijk ik wat ik kan doen.

Advertentie

Een fineerhamer maken

Het traditioneel fineren werd dus gedaan met dierlijke lijm. Groot voordeel is dat deze reversibel is. Zie eerder in dit blog bij “dierlijke lijmen”. Een heel prettig hulpmiddel voor het aandrukken van het fineer in de lijm en het verspreiden van de (nog vloeibare) beenderlijm is een fineerhamer. Van oorsprong waren die van staal net als een gewone hamer. Die werd dan op de kachel gelegd en dus warm waardoor de lijm wat smolt en het fineer kon worden aangedrukt. Een soort combinatie tussen hamer en strijkijzer dus. Groot nadeel is wel dat deze van staal zijn en dierlijke lijm op waterbasis is. De relatie staal en water moet als uiterst discutabel worden beschouwd omdat hierdoor de boel lekker gaat roesten. En die roest willen we niet op ons kostbare fineerwerk terugzien. Daarom is hier een alternatief dat wij als houtbewerkers in niet al teveel  tijd kunnen maken…

Fineerhamer van staal kan gaan roesten

Stappenplan en werkwijze.

Zaag een stukje beuken af op de maat die het aandrukdeel moet worden. Die van mij 140 x 70 mm met een dikte van 18 mm

Teken de vorm af op het hout.

Geen google sketchup, maar gewoon een schoolbord tekening

Zet een cirkelzaagblad onder 45 graden en zaag een schuine kant aan een korte kant van het plankje aan beide kanten.

Laat het blad schuin staan maar pas de diepte aan. Zet hem op een diepte van ca 3 mm en zaag op ca 25 á 30 mm vanaf de schuine kant nogmaals schuin. Doe dat aan twee kanten

Zet het zaagblad recht en op de juiste diepte. Haal het overtollige materiaal weg zodat een “verdieping” ontstaat. Dit kan ook achterwege worden gelaten, maar dan wordt het aandruk oppervlak groter en neemt de druk die je ermee kunt uitoefenen af.

Afgeschuinde kant en weggehaald resthout. De "verdieping"

Boor een gat van 15 mm of net zo dik als nodig is voor het handvat

Zaag de schuine zijden aan het plankje.

Netjes afwerken.

Neem een stuk rondhout met een diameter van 15 mm of dikker indien gewenst. Met een lengte van een paar cm meer dan het plankje. Ik ben zelf dan weer zo gek om een mooi handvat te draaien, maar dat is natuurlijk helemaal niet nodig.

Rondhout kan prima, maar een mooi handvat staat beter

Zaag ca 15 mm in aan één kant

Lijm het rondhout in het gat en tik een spietje van een contrasterende kleur in het sleufje. Het handvat komt zo muurvast te zitten.

Door de spie komt de steel muurvast te zitten. Contrastkleur staat ook goed.

Schuur de fineerhamer en breek de kantjes. Werk hem strak af. Ik gebruikte EEE ultrashine en Shellawax.

Shellawax

EEE ultrashine

fineerhamer klaar voor actie

Uiteraard zijn de gegeven maten niet heilig en maatgevend. Pas de fineerhamer aan je eigen wensen aan.

Veel succes!

Over beenderlijm, huidenlijm, vislijm en hun bloomgetallen

De vorige keer ging dit blog over dierlijke lijmen. Deze week deel twee in de serie.

De sterkte en flexibiliteit van dierlijke lijm wordt uitgedrukt in een getal. De opgeloste en verwarmde lijm verandert na enige tijd in een gel vorm. Om het bloomgetal te vinden laat men in een laboratorium een zuiger in die gel zakken. De kracht die daarvoor nodig is, is het bloomgetal en dat wordt uitgedrukt in grammen.

Je kunt over het algemeen stellen dat:

• Lijm met een laag bloomgetal de meest brosse lijm is, maar ook een langere open tijd heeft (open tijd is de tijd van vloeibaar naar gel)
• Lijm met een hoog bloomgetal de meest flexibele lijm is, maar ook een kortere open tijd heeft. Je moet er dus snel mee werken.

Beenderlijm (meest gemaakt van de botten van runderen) heeft het laagste bloomgetal  van 100 tot 150 gram en is dus relatief bros, maar goed te verwerken.

Huidenlijm (meest gemaakt van huiden van runderen) heeft een hoger bloomgetal van 100 tot 500 gram en is daardoor flexibeler maar heeft een kortere open tijd. Gaat eerder over in gel.

Konijnen en hazenlijm heeft een nog hoger bloomgetal van 250 tot 450 gram. Opvallend is dat deze lijm valt in dezelfde flexibilitijdsgroep als de huidenlijm. En dat klopt, want konijnen en hazenlijm is vaak gewoon gemaakt van runderhuiden met een hoog bloomgetal. Echte konijnenhuidenlijm wordt steeds zeldzamer maar is hier nog wel te koop.

Vislijm is ook flexibel en is met veel minder hoge temperaturen te verwerken ook koud zelfs. Bovendien stinkt de lijm veel minder dan bijvoorbeeld beenderlijm.

Door verschillende lijmsoorten te mixen, kan de perfecte lijm voor een bepaald doel worden samengesteld. Bovendien kunnen er diverse additieven aan worden toegevoegd. Ik noem er een paar:

• glycerol, sorbitol, honing of suiker toevoegen maakt de lijm flexibeler maar ook iets minder sterk
• glycerol verlengt de open tijd
• formaldehyde, aluminiumsulfaat of aluin toevoegen zorgt voor een betere watervastheid maar werkt nadelig op de reversibiliteit.
• Thioureum of ureum loevoegen zorgt ervoor dat de lijm koud verwerkbaar is.

De dierlijke lijm moet (normaal gesproken) warm verwerkt worden. Dat moet au-bain-Marie gebeuren om het spul niet te laten verbranden. Je kunt een glazen pot nemen in een pannetje water, maar een dubbelwandige lijmpot is handiger en kan zo op een brandertje of kookplaat worden gezet. Ik gebruik zelf een oud onderstel van een fonduestel, met zo’n spiritusbrandertje. Risico is wel dat de lijm te warm wordt. De ideale temperatuur is een kleine 60 graden C. Er zijn ook lijmpotten in de handel met een thermostaat waarop je de gewenste warmte kunt instellen, maar die zijn wel erg duur (ca € 200,–)

De korrels en het water zitten net in de lijmpot. Ze moeten eerst wellen...

Lijm aanmaken gaat het best op de volgende manier. Doe net zoveel lijmkorrels  in het potje als je nodig denkt te hebben. Het is beperkt houdbaar en hoe minder vaak de lijm verwarmd hoeft te worden, hoe beter. De kleefkracht neemt af naar gelang de lijm vaker wordt verwarmd. Giet evenveel water bij en laat dit een uurtje wellen. De korrels zuigen al het water op. De verhouding is nu goed, sommigen prefereren meer water en sommigen minder. Speel er mee en kijk wat het beste bevalt. Verwarm de lijm onder goed roeren. Klontjes moeten worden voorkomen.

Volgende keer fineren met dierlijke lijm?

Dierlijke lijm

Tegenwoordig worden houtconstructies, verbindingen, fineer en dergelijke veelal verlijmd met PVAC lijm. Polyvinylacetaatlijm of met een begrijpelijk Nederlands woord: Witte houtlijm. Snel  en gemakkelijk lijmen is hier mee mogelijk.  Er zijn verschillende typen en varianten daar op, maar globaal kun je de PVAC lijmen als volgt indelen:

• D1: voor gebruik in droge en gematigde binnenklimaten: onder andere binnenmeubilair
• D2: voor gebruik in een soms vochtig binnenklimaat: onder andere badkamermeubelen
• D3: voor gebruik in een vochtig binnenklimaat of een buitenklimaat onder dak: onder andere afdaken
• D4: voor het gebruik in contact met water of voor buitenklimaat, met grondcontact: onder andere meubilair voor buiten (bron: wikipedia)

De eerste PVAC lijmen moesten uren drogen, maar nu zijn er varianten die al met 5 minuten droog zijn.

Traditioneel fineren gebeurt met beenderlijm

Handig, maar vast is vast en soms kan het zinvol zijn om een lijm te gebruiken die weer opnieuw losgemaakt kan worden of gereactiveerd. Voor het tijdperk van de PVAC lijmen maakte de meubelmaker (schrijnwerker) en instrumentbouwer gebruik van dierlijke lijmen. De kracht van deze dierlijke lijmen hadden de oude Egyptenaren al door en er zijn zelfs bewijzen dat de Soemeriers die lijmen al gebruikten.

Dierlijke lijmen worden gemaakt van beenderen (botten) van dieren, slachtafval, visafval, huiden, zenuwen, konijnen en hazen slachtafval en er is een lijm die gemaakt wordt van de zwemblaas van steur die Isingglas wordt genoemd.

De verschillende dierlijke lijmen zijn allemaal op basis van collageen. Een lijmvormend eiwit dat overal in het lichaam van mensen en dieren voorkomt. Het is het spul dat onze huid soepel houdt en langzaam maar zeker verdwijnt waardoor we rimpeltjes krijgen. Het is het spul dat soms bij (meestal) vrouwen wordt ingespoten die dat ouderdomsverschijnsel niet willen accepteren. Het spul dat in veel cosmetische artikelen wordt gestopt. Maar ook het spul waarvan je de gevolgen kunt ervaren wanneer je kip eet. Niet met bestek, maar gewoon met de handen. Het plakkerige laagje dat dan op de vingers achterblijft. Dàt is collageen en in feite is dàt de dierlijke lijm die ik zo graag gebruik.

Waarom dierlijke lijm als er in de jaren’60 al die veel gemakkelijkere PVAC lijmen zijn uitgevonden?

1. Het is een volkomen natuurlijk product en geen kunststof
2. Het is totaal onschadelijk ook wanneer het gemaakte werkstuk op de afvalberg belandt
3. Het lost op in water en kan daardoor worden verweekt. Een pen die in een gat achterblijft bij bijvoorbeeld een afgebroken stoelpoot kan er weer uitgehaald worden door de lijm te verweken.
4. Het werkt snel. De lijm moet warm verwerkt worden. Dat kost wat tijd. Maar vooral bij fineerwerk, hecht het direct en kan worden verder gegaan met het volgende. Er is een korte klemperiode nodig.
5. Alle antiek is er mee verlijmd. Eigenlijk alles van voor de jaren ’60. Restauratie van antiek en het vervangen van fineer kunnen eigenlijk plaatsvinden dankzij de dierlijke lijmen. Witte houtlijm gebruiken, of nog erger, bruislijm gebruiken is uit den boze en ze hechten ook gewoon niet goed op bestaande dierlijke lijmlagen.
6. Het kan worden losgemaakt en weer vast met warmte van een strijkbout en wat water. Een beschadigd stuk fineer kan daardoor gemakkelijker worden vervangen.
7. Door het gebruik van deze dierlijke lijmen maak je een duurzaam product met eeuwigheidswaarde door de vele mogelijkheden van restauratie en reparatie.

Ik merk dat dit blog te lang gaat worden en ik ben nog lang niet uitverteld. De volgende keer ga ik in op de verschillende soorten dierlijke lijm, hun onderlinge verschillen, toepassingen en hoe het goedje gebruikt moet worden. Kun je niet wachten? Kijk dan alvast HIER

Het blok deel III KLAAR!

Het is al weer een hele tijd geleden dat ik over het blok schreef. Veel enthousiaste en nieuwsgierige reacties via twitter en dit blog waren mijn deel. Nu is het blok zo’n beetje klaar. Eigenlijk is het nu geen blok meer, maar een salontafel van 95 x 49 x 49 cm. En toch noem ik het nog steeds “het blok”, als een soort van koosnaam.

Doordat het blok nog niet volledig droog was, is het toch nog in enige mate vervormd. Tijdens het verder drogen treedt krimp op. Die krimp is niet op alle plaatsen even groot. Scheurvorming is dan het onherroepelijke gevolg. Er loopt een grote scheur over de lengte van het “bovenblad” en eigenlijk vind ik dat wel mooi. Ik heb van een zwakte juist een kracht gemaakt door die scheur zelfs groter te maken. Het licht speelt nu mooi in de vakken die eronder liggen.

Het blok is gedrenkt in tungolie verdund met gomterpentijn of terpentijnolie. Tungolie heet ook wel Chinese houtolie en wordt tot de beste olie soorten gerekend. De olie is zo waterbestendig dat de Chinezen er zelfs scheepsrompen mee waterdicht maakten. Alweer zo’n prachtig milieuvriendelijk product. Daar hecht ik aan. Natuurlijke materialen die aan het eind van de kringloop gewoon kunnen terugkeren in het milieu en niet als chemisch afval behandeld hoeven te worden. Als symbool daarvan nam ik een paddenstoel die ik al eerder draaide en gaf die een plaatsje in het blok waar eens de echte paddenstoelen groeiden.  Schimmels (wat een paddenstoelen zijn) zetten hout om in materie die weer kan worden opgenomen door de planten en bomen.

Nu is “het blok” te koop. Vind u de paddenstoel niet mooi, dan kan die er gewoon af worden gehaald. Details en prijs zijn te vinden bij de “wannahaves”

Het blok is nu een salontafel met vakken

Maar wat is dat? Is dat geen....

Jawel hoor... een heuse paddenstoel

Het blok in de tungolie. Het hout wordt prachtig.